The Centre for Architecture Belgrade is proud to have a series of studies on housing research in our archive, prepared by the former Centre for Housing of the IMS Institute.

Bulletins of the former Centre for housing, published in 1970s and the beginning of 1980s, at the time when the Centre for housing, as part of the IMS Institute, was active, are a valuable testimony not only of their work, but of the general state and way of work and thinking in architecture and urban planning of that period. Bulletins featured reviews of designs, competition entries and realizations, but also researches and theory.

In the first part of the text we introduced you to two of  Bjarke Ingels projects, done with studio PLOT, both located in the central zone of the new south suburb of Copenhagen. In this second part of the text we present a mixed use development -  the 8 House, the newest built work of studio BIG in this series. The 8 House is situated at the very edge of South Ørestada, behind which there is a vast flat grass landscape of Denmark and the sea.

Visionary housing architecture by Bjarke Ingels in Copenhagen. If you are planning  a visit to Copenhagen and exploring it's many tourist features, all official guides will first direct you to tourist spots such as the main pedestrian street Strøget, the Royal Palace, the old theme park Tivoli or the Little Mermaid statue. However, what makes Copenhagen different then other European capitals is that it's also famous for contemporary architecture.

Ljubljana-based architectural studio OFIS architects has recently successfully completed a student housing complex in Paris. This was a rare opportunity for architects from this region to work in one of the most important world centers. OFIS architects won first prize at the invited competition for this location in 2008, and building started in 2009.

Na slici je ilustracija koja prati interesantan prilog iz britanskog propagandnog magazina sa kraja II svetskog rata. [1] Ceo članak u ovoj publikaciji, inače posvećenoj ratnim temama, bavi se obnovom gradova u periodu koji treba da nastupi nakon konačne pobede nad silama Osovine. U članku se opisuje nestašica novca i građevinskog materijala, kao i potreba za hitnim rešavanjem stambenog problema nezamislivih razmera.

Oblast planiranja i građenja u našoj sredini oduvek je posmatrana kao tehnički – građevinski problem, iako se zapravo radi o uspostavljanju fizičkih obrazaca za život ljudi i njihovu interakciju. U tom smislu, i regulativa iz ove oblasti odnosila se prevashodno na uređivanje osnovnih tehničkih pravila građenja, a arhitektonska organizacija prostora je ostajala u najvećoj meri neregulisana. U periodu usmerene stambene izgradnje, samo su u nekim slučajevima, poput izgradnje koju je finansirala JNA ili Grad Beograd, postojali pravilnici koji su definisali standarde i normative po kojima su projektovani stanovi, odnosno objekti. Oblast planiranja stambenih naselja i uređenja javnih prostora u tim naseljima nije bila regulisana ni na takav način. Danas, kada se stambena izgradnja zasniva u najvećem delu na tržišnim zakonitostima, praktično ne postoji nikakav važeći i obavezujući pravilnik ili drugi sličan dokument, kojim bi se jasno definisali minimumi ili optimumi prostornih uslova za normalan život ljudi. Kvalitet primenjenih rešenja ima trend stalnog opadanja, tako da smo suočeni sa apsurdnom činjenicom da je nivo koji su imali stanovi izgrađeni pre tridesetak godina za današnje pojmove nedostižan. Razlozi za takva kretanja nisu samo ekonomske prirode, već su i posledica diskontinuiteta projektantske aktivnosti, koja dostignuti nivo nije uspela da održi tokom krize devedesetih godina, budući da opšteprihvaćeni postulati uređenja prostora nisu bili pretočeni u obavezujuće norme. Studija o životnom standardu 2002/2007. [1] pokazuje da je struktura i opremljenost stanova siromašnih domaćinstava značajno lošija u odnosu na domaćinstva iznad granice siromaštva (koja većinom stanuju u objektima izgrađenim osamdesetih i sedamdesetih godina dvadesetog veka – periodu koji navodimo kao vreme uređene stambene izgradnje). Studija pokazuje trend porasta udela novoizgrađenih stanova u ukupnom broju, te je stoga važno što pre urediti ovu oblast, kako se ne bi uvećavao fond neuslovnih objekata. [1] Studija o životnom standardu, Srbija 2002 – 2007. Beograd: Republički zavod za statistiku Srbije, 2008.

Da li su stanovi, objekti i naselja takvi da mogu da prihvate različite namene i načine korišćenja i njihove promene tokom vremena?

Engleski paviljon na ovogodišnjem bijenalu arhitekture
Ciklično smenjivanje paradigmi – idealni modeli stanovanja jedne generacije postaju slamovi, da bi ih zatim neka sledeća generacija reevaluirala (npr. čuvene kuće u nizu). [1]
Levičarski pokreti sa kraja XIX veka propovedali su smanjivanje gustina i decentralizaciju gradova, dok današnja laburistička vlada propisuje ograničavanje širenja urbanih područja, progušćavanje i urbanu obnovu. Nagrađeni projekti poslednjih godina zapravo recikliraju modele tradicionalnih stambenih objekata i naselja, kakva su rušena pre više od sto godina u ime napretka i eliminacije slamova.
Prosečan stan kakav se danas gradi na tržištu Velike Britanije je trosoban (two bedroom flat), od 5 do 20% manje površine u odnosu na minimalnu površinu socijalnog stana iz šezdesetih godina. Broj izgrađenih stanova godišnje raste, ali to ne znači i automatsko povećanje broja stanovnika, budući da manji stanovi, sa manjim prostorijama, prihvataju i manje gustine. Izgradnja stanova daleko je od postavljenog cilja (3 miliona stanova do 2020. godine). [2]
Svetska finansijska kriza nameće potrebu da se javni sektor ponovo snažno angažuje u oblasti stanogradnje, koja je poslednjih decenija bila prepuštena privatnom sektoru. [3]

Slika 31 – Izložbeni pult sa fijokama u kojima su „spakovani“ projekti

Architecture is Politics
Generalno, periodi vladavine levičarskih partija i pokreta su periodi masovne izgradnje socijalnih stanova i objekata društvenog standarda uz značajno učešće države ili lokalne samouprave, dok se u vreme desničarskih vlada takve aktivnosti prekidaju. [4]

[1] Jose Maria de Lapuerta, ed., Collective Housing: A Manual (Barcelona: Actar, 2007), pp. 65-69.
[2] Emily Greeves, The Development of Housing in Britain (London: British Council, 2008), pp. 27-29. i 87-89.
[3] Ellis Woodman, Home/Away – 5 British architects build housing in Europe (London: British Council, 2008), p. 6.
[4] Greeves, p. 27.